Pracownik będący rodzicem ma prawo skorzystać z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego czy urlopu ojcowskiego. Zasady udzielania urlopów regulują przepisy Kodeksu Pracy. Jak te uprawnienia kształtują się w 2018 r.?
W związku z narodzinami dziecka Kodeks Pracy przyznaje rodzicom prawo do skorzystania z urlopu na czas sprawowania nad nim opieki. W 2018 roku przepisy dotyczące uprawnień rodziców w związku z narodzinami dziecka kształtują się w poniższy sposób.
Urlop macierzyński
Urlop macierzyński przysługuje w wymiarze:
- 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka;
- 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
- 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
- 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
- 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Kobieta – mama może wykorzystać do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu. Pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługuje jedynie matce dziecka. Po jego wykorzystaniu może ona wrócić do pracy, rezygnując z pozostałej części urlopu, jeżeli wykorzysta ją ojciec dziecka posiadający status pracownika.
Jeżeli ojciec dziecka nie jest pracownikiem, matka dziecka może wrócić do pracy w przypadku, gdy spełnione zostaną następujące warunki:
- – ojciec dziecka jest objęty ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa;
- – będzie on sprawował osobistą opiekę nad dzieckiem przez cały okres pozostały do końca urlopu macierzyńskiego;
- – ojciec dziecka przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania tej opieki.
W określonych przypadkach z pozostałej części urlopu macierzyńskiego może skorzystać (poza rodzicami) także inny członek najbliższej rodziny. Sytuacja taka zachodzi m.in. w przypadku orzeczenia w stosunku do matki niezdolności do samodzielnej egzystencji, czy też w przypadku przebywania przez matkę w szpitalu lub innym zakładzie leczniczym.
Urlop rodzicielski
Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, pracownikowi przysługuje urlop rodzicielski w wymiarze:
- 32 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka;
- 34 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Urlop rodzicielski, z którego rodzice mogą skorzystać w tym samym czasie, przysługuje obojgu rodzicom wspólnie. Urlop taki nie może jednak łącznie przekraczać wymiaru wskazanego powyżej.
Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo, bądź maksymalnie w 4 częściach do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat. Co do zasady części te powinny przypadać bezpośrednio po sobie.
Wyjątkiem od tej reguły objęte są ostatnie 16 tygodni urlopu. Urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu. W takim przypadku liczba części urlopu wykorzystana w tym trybie pomniejszy liczbę części przysługującego pracownikowi urlopu wychowawczego.
Aby skorzystać z urlopu rodzicielskiego należy przedłożyć pracodawcy na piśmie stosowny wniosek nie później niż 21 przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić taki wniosek.
Dozwolone jest również łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą. Wymiar czasu pracy nie może być jednak wyższy od połowy etatu. Na pozostałą część wymiaru czasu pracy udziela się urlopu. W przypadku korzystania z powyższej możliwości wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika, nie dłużej jednak niż do:
- 64 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka;
- 68 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Podjęcie pracy następuje na pisemny wniosek pracownika, który złożony powinien być w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić taki wniosek, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca powinien poinformować pracownika na piśmie.
Urlop ojcowski
Urlop ojcowski wynosi maksymalnie 2 tygodnie. Do 14-dniowego okresu urlopu wlicza się również soboty, niedziele i dni wolne od pracy.
Z urlopu ojcowskiego można skorzystać maksymalnie:
– do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia albo
– do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka (nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia).
Wniosek o urlop ojcowski
Urlop ojcowski udzielany jest na wniosek pracownika-ojca. Pracownik powinien złożyć wniosek wraz z dokumentami do pracodawcy w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika. Odmowa udzielenia urlopu będzie stanowiła wykroczenie przeciwko prawom pracownika, za co pracodawca może zostać ukarany grzywną.
W sytuacji, gdy pracownik nie zastosuje się do powyższego terminu i przykładowo złoży wniosek na 6 dni przed planowanym urlopem, pracodawca nie ma obowiązku uwzględnienia wniosku.
